Luchtvaart beweegt mee op de golven van de economische conjunctuur, net als de meeste andere sectoren. De International Air Transport Association (IATA) berekende een incidentele terugval in passagiersvolume van ca. 12% in 2008 met een structureel effect van 9% in de jaren daarna, zoals figuur 5 laat zien.
Ook bij de luchtvracht was sprake van een sterke terugval met een structureel effect, zoals figuur 6 laat zien.
De Nederlandse luchtvaart volgt in versterkte mate de wereldwijde economische effecten op de luchtvaart. Dit als gevolg van het feit dat de Nederlandse luchtvaart – met haar kleine thuismarkt – relatief sterk afhankelijk is van de rest van de wereld is, en daarom gevoeliger voor economische golven buiten Nederland. Zo daalde in het eerste kwartaal van 2009 het internationale passagiersvervoer vanaf Nederland met 10% ten opzichte van het jaar ervoor. Het internationale vrachtvervoer in Nederland daalde in die periode maar liefst met 24%, en het aantal vliegtuigbewegingen met meer dan 12%. Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn dergelijke dalingen niet eerder voorgekomen.
Tabel 3: aantallen vliegtuigbewegingen, passagiers en goederenvervoer. Bron: CBS. Bewerking: Programmabureau Luchtvaart.
| Jaar | Aantal vliegtuig-bewegingen op Schiphol | Aantal passagiers Schiphol | Goederen-vervoer Schiphol (ton) | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2000 | 414.927 | 5,42% | 39.270.610 | 7,81% | 1.222.594 | 3,55% |
| 2001 | 416.462 | 0,37% | 39.309.441 | 0,10% | 1.183.208 | -3,22% |
| 2002 | 401.385 | -3,62% | 40.587.562 | 3,25% | 1.239.900 | 4,79% |
| 2003 | 392.996 | -2,09% | 39.808.649 | -1,92% | 1.306.155 | 5,34% |
| 2004 | 402.783 | 2,48% | 42.425.392 | 6,57% | 1.421.115 | 8,80% |
| 2005 | 404.594 | 0,46% | 44.077.539 | 3,89% | 1.449.855 | 2,02% |
| 2006 | 423.122 | 4,58% | 45.988.966 | 4,34% | 1.526.552 | 5,29% |
| 2007 | 435.972 | 3,04% | 47.744.748 | 3,82% | 1.610.282 | 5,48% |
| 2008 | 428.332 | -1,75% | 47.391.711 | -0,74% | 1.567.712 | -2,64% |
| 2009 | 391.265 | -8,65% | 43.523.110 | -8,16% | 1.286.369 | -17,95% |
| 2010 | 386.316 | -1,26% | 45.136.882 | 3,71% | 1.512.251 | 17,56% |
| 2011 | 420.245 | 8,78% | 49.680.625 | 10,07% | 1.523.803 | 0,76% |
| 2012 | 423.405 | 0,75% | 50.975.592 | 2,61% | 1.483.446 | -2,65% |
| 2013 | 425.565 | 0,51% | 52.527.699 | 3,04% | 1.531.086 | 3,21% |
Tabel 3 illustreert de sterke terugval met name bij de luchtvracht in 2008 en 2009, waarbij het aantal vervoerde passagiers en vliegtuigbewegingen een gelijkmatiger opwaartse lijn laten zien. Vanaf 2010 is herstel te zien, hoewel de luchtvracht weer een terugval had in 2012. De tabel laat ook goed zien hoe de kredietcrisis een wisselende doorwerking heeft tussen de aantallen vervoerde passagiers en de vervoerde luchtvracht. Deze schommelingen hebben een sterke doorwerking naar de arbeidsvraag, omdat het afhandelen van goederenstromen en passagiersstromen ieder een “eigen” soort werkgelegenheid met zich meebrengt:
Schommelingen in passagiersaantallen werken vooral door bij de luchthavenbeveiliging (passagierscontrole), bij de dienstverlening aan passagiers (zoals horeca, winkels en incheckbalies) en bij overheidsdiensten zoals de IND en de Koninklijke Marechaussee.
Schommelingen in goederenvervoer werken vooral door bij de expediteurs, bij de luchtvracht-afhandelaars en vervoersmaatschappijen (truckers), en bij de Douane / Belastingdienst.
De werkgelegenheid uit passagiersstromen is ruwweg drie keer groter dan de werkgelegenheid uit het goederenvervoer. Schommelingen tussen passagiersstromen en goederenstromen veroorzaken een geregelde en omvangrijke behoefte naar omscholing van het ene segment naar het andere. Om deze schommelingen op te vangen zijn bij diverse luchtvaartmaatschappijen in de afgelopen jaren medewerkers uit de luchtvracht omgeschoold naar andere sectoren die operationeel zijn in de luchtvaart, zoals bijvoorbeeld naar het vliegtuigonderhoud, alwaar vliegtuigen als gevolg van de crisis juist versneld in onderhoud kwamen.
Tabel 3 laat ook de efficiencyverbeteringen zien in de afgelopen 10 jaar bij zowel de afhandeling van passagiersstromen als van vrachtstromen. Zo is tussen 2002 en 2012 het aantal passagiers op Schiphol toegenomen met 32,5% en de hoeveelheid vracht met 20,0%, terwijl hiervoor maar 6,7% extra werknemers nodig waren. Tegelijkertijd is de groei van het aantal vliegtuigbewegingen in de afgelopen 10 jaar met 5,7% gegroeid, hetgeen de opkomst van grotere toestellen laat zien en de verbeterde bezettingsgraden sinds 2002.